Kerstdesert

Kerst biedt beelden. Kun je van beelden houden? We vinden ze misleidend als de beelden in de plaats komen van echte mensen. Keer het eens om. Kun je van mensen houden zonder beelden? Laten we zeggen dat liefde altijd loopt via beelden.

Zo kan ik nog steeds van mijn vader houden, al is hij dood. Als mijn dochter Noraly binnenkomt met een boompje en dat versiert, denk ik aan mijn vader die dat vroeger deed, met de grot erbij. Het beeld heeft mijn vader overleefd, het is in de zin van de oude Romeinen een imago, het beeld dat ze bij de uitvaart meedroegen. Of het is een persona in de zin van het toneelmasker van de Grieken, of zelfs het optreden van de Etruskische halfgod Phersu. Het gestorven zijn gaat vergezeld van beelden en maakt de geliefde persoon extra (half-)levend.

Er sprak zojuist een familietherapeute op de radio (Else-Marie van den Eerenbeemt). Ze heeft al zo vaak gemerkt dat mensen graag bij hun familie willen zijn, ze vinden het vreselijk om pijn te voelen snijden, maar nog erger om de pijn te voelen van het afgesneden zijn. Daarmee verwijst ze naar dichteres Vasalis, die als psychiater vast ook wel had nagedacht over wat je kunt doen om die pijn te verzachten. De therapeute wijst op de betekenis van het dessert (ik denk nu meteen ook aan desert en de woestijnen van Vasalis). Het dessert markeert het einde van de kerstmaaltijd, het moment dat we extra zwaar willen maken, maar dat vooral ook vraagt om luchtigheid. Je moet je jas aantrekken, met sterretjes gaan lopen in de tuin ofzo.

We hebben nu eenmaal even die ontspanning nodig om de zwaarte van familie te kunnen verdragen. Ooit was Kerstmis daarvoor misschien uitgevonden. Er was een Vader, er was een gemartelde Zoon. Die moest ooit een baby zijn geweest. Hij had een moeder en, welja, ook een sterfelijke vader die ook goed was in dingen in elkaar zetten. Wat telt is een beeld dat ontspanning biedt, de geschiedenis raast voort maar hier is toch even dat lichtpuntje.

Al gauw brengt dat lichtpuntje zijn eigen zwaarte met zich mee. We zijn gezellig bij elkaar, maar denken ook daardoor aan de mensen van wie we afgesneden zijn, de doden, de exen, de broers. We willen het graag gezellig houden, maar dat kost weer zoveel energie dat we uit de band springen, foute dingen zeggen, en die foute dingen weer verzwijgen. De os en de ezel hangen om onze schouders.

De therapeute vertelt dat ze brieven krijgt, bijvoorbeeld van vader en moeder die met Kerst een reis naar Wenen boeken, zodat ze niet hoeven af te wachten of hun kinderen wel zouden komen. Zo zijn - denk ik dan maar - hun kinderen toch weer bij hen, in hun zware lichte hart daar in Wenen.